- Wikiibíídiiya

Content deleted Content added

Inline

09:08, 23 Wóózhchʼį́į́d 2011 yę́ędą́ą́ʼ

Beehai dinéʼiʼ éí Bitsįʼ yishtłizhii at'éí adóó Yootó Hahoodzoji kédaʼhatʼįʼ, adóó bizaad éí Southern Athabaskan woolyéʼígíí yeeʼyaʼdaałtiʼ. Saad jicarilla éí Naakai bizaad atʼéʼ, díí saad éí "Tsʼaaʼ yazhíʼ" jinį́į́hgoʼ oolyéʼ. Tʼaa biʼadaʼdoojíʼgoʼ éí Ndee; éí doodaiiʼ éí, Dineʼé daʼnį́ʼ^[1]. Naaná Naashgalí dinéʼiʼ dóó Tsétah chíshí éí Beehai "Kinya-Inde" deiłnigoʼ daʼyoozhí.

Beehai dinéʼiʼ bikéyah éí 2,365.046 dikʼą́ʼ tsin sitʼą́ʼ aniiłtsoh (3,532.864 km²), adóó 2,755 aneehląąh Beehai dinéʼiʼ daʼbighan (díí éí 2000 biyiihah yéédą́ą́ bílaʼashdlaʼiʼ daltá yéédą́ą́) ^[2]. Beehai bikéyah éí 36°33′16″ NHK dóó 107°4′26″ EʼE-di biłhazʼą́ą́. Beehai dinéʼiʼ biWááshindoon éí Beehaidi bikin siniil. Tʼáádiʼ ayiisí Beehai daʼbighan.

Beehai bikéyah bikáágoʼ éí Naʼazhǫǫshłá daʼyiiłyeediʼ, Naʼazhǫǫsh éí Apache Nugget Casino woolyéʼ.

Nitʼąąʼ nahané

Beehai dinéʼiʼ bikéyah éí Dibé Nitsaa Hahoodzo, Yootó Hahoodzoji, Kénsis Hahoodzoji, Halgai Hóteel Hahoodzoji, Akałii Bikéyahji adóó Nabeeskah Hahoodzodi nidaʼdi nééh nitʼę́ę́h. Adóó díí éí tʼáá doo Naakaii dóó bilagaaná nidaʼhanééh yéédą́ą́. Beehai dinéʼiʼ kʼédaʼdlééhgoʼ daʼbighan nitʼééh. Adóó nidaʼdilzháʼgoʼ éí jádí, bįįh adóó ayání yiikáá nidaʼdilzhá nitʼę́ę́h.

Bitsįį yishtłizhii Shádiʼááh dóó Eʼeʼaahjí W.B.A.di kéédahatʼínígíí bikéyah
tʼáá dah siʼąą ńtʼę́ę́ʼ beʼelyaaígíí

1750 biyiihah yéédą́ą́ éí Beehai dinéʼiʼ Naałání daʼbiłjiizhgoʼ halgai hóteeldę́ę́ chʼiʼdaʼhazná, adóó éí dził yiidahiiná Yootó Hahoodzojiʼ (Kiisʼáanii bikéyah bitsį́į́hgoʼ dził naazniilígíí yiidaʼhiiná). Naałání kéyah yééʼadiʼdaʼhoosnį́į́hgoʼ biniiná, Beehai dinéʼiʼ chʼiʼ biʼiiljiizh (kéyah bikʼiʼ daʼijiʼ néézhchʼą́ą́ʼ). T'áá kwee'é' na'halzhiishgo' Naałání diné'i' t'áá yéígo' adéída'hóldzííłgo' bikéyahdę́ę́ 'ą́ą́h déískai, íidą́ą́ Naałání diné bikéyah Comancheria woolyégo' woojí'. Naaná Nóódaʼí ałdó łáhdę́ę́goʼ daʼałjiizhgoʼ kéyah haʼtsą́ą́h nidei diʼą́ą́h; tʼáá doo biʼ dazlį́į́h. Íidą́ą́ tʼáá akweeʼéʼ naʼhalzhiishgoʼ Beehai dinéʼiʼ bikʼíʼjįʼ yéígoʼ anaaʼ hóslį́į́h, adóó akwiigoʼ shį́į́h Beehai dinéʼiʼ nidaztsééd; díí éí Naałání adaʼtʼį́ʼ. Adóó éí Beehai dinéʼiʼ dóó Kiisʼáanii chidaʼhólį́į́hgoʼ kédaʼhatʼį́ʼ. Naaná dį́į́goʼ tooh daʼnilį́į́hiʼniʼígíí éí beeʼhodzoʼgoʼ daʼyóóʼį́į́ʼ. Díí éí Tooh Áákinsoo, Tooh Deetéél Bikéyah, Tooh Baʼáadii, adóó Tooh Pecos woolyéʼígíí ^[3]

Ałdóʼ yídííłtah...

Beehai (Kintah)

Béésh Łichíʼii biyiʼdóó ił Nahazʼą́ baa Haneʼ

Díí éí Beehai dinéʼiʼ biweb site: http://jicarillaonline.com/
Beehai bizaad yidéés tsʼį́į́ł jinzingoʼ éí KCIE 90.5 FM radiodę́ę́łá báyaʼiiʼáh (online listen KCIE (FM)).

bitsʼą́ą́dóó ééhózinii

^ Pritzker, 12. Woozhchʼiid 21, 2011.
^ Jicarilla Reservation, New Mexico. United States Census Bureau. Woozhchʼiid 21, 2011.
^ Spanish Relations with the Apache Nations east of the Rio Grande, Jeffrey D. Carlisle, B.S., M.A., University of North Texas, May 2001, page 5. Woozhchʼiid 21, 2011.

[1] Pritzker, 12. Woozhchʼiid 21, 2011.

[2] Jicarilla Reservation, New Mexico. United States Census Bureau. Woozhchʼiid 21, 2011.

[3] Spanish Relations with the Apache Nations east of the Rio Grande, Jeffrey D. Carlisle, B.S., M.A., University of North Texas, May 2001, page 5. Woozhchʼiid 21, 2011.

[1]

[2]

[3]

@@ Line 1: / Line 1: @@
 [[Eʼelyaaígíí:Beehai biseal.jpg|thumb|220px| Bitsį' yishtłizhii Beehai diné biseal]]
-{{SW-bitsii_yishtłizhii_nav|right}}
 Beehai dinéʼiʼ éí [[Bitsįʼ yishtłizhii]] at'éí adóó [[Yootó Hahoodzo]]ji kédaʼhatʼįʼ, adóó bizaad éí Southern Athabaskan woolyéʼígíí yeeʼyaʼdaałtiʼ. Saad ''jicarilla'' éí Naakai bizaad atʼéʼ, díí saad éí "Tsʼaaʼ yazhíʼ" jinį́į́hgoʼ oolyéʼ. Tʼaa biʼadaʼdoojíʼgoʼ éí ''Ndee''; éí doodaiiʼ éí, ''Dineʼé'' daʼnį́ʼ<ref>Pritzker, 12. Woozhchʼiid 21, 2011.</ref>. Naaná [[Naashgalí]] dinéʼiʼ dóó [[Tsétah chíshí]] éí Beehai "Kinya-Inde" deiłnigoʼ daʼyoozhí.
@@ Line 11: / Line 9: @@
 ==Nitʼąąʼ nahané==
 Beehai dinéʼiʼ bikéyah éí [[Dibé Nitsaa Hahoodzo]], [[Yootó Hahoodzo]]ji, [[Kénsis Hahoodzo]]ji, [[Halgai Hóteel Hahoodzo]]ji, [[Akałii Bikéyah]]ji adóó [[Nabeeskah Hahoodzo]]di nidaʼdi nééh nitʼę́ę́h. Adóó díí éí tʼáá doo Naakaii dóó bilagaaná nidaʼhanééh yéédą́ą́. Beehai dinéʼiʼ kʼédaʼdlééhgoʼ daʼbighan nitʼééh. Adóó nidaʼdilzháʼgoʼ éí [[jádí]], [[bįįh]] adóó [[ayání]] yiikáá nidaʼdilzhá nitʼę́ę́h.
+{{SW-bitsii_yishtłizhii_nav|right}}
 biyiihah yéédą́ą́ éí Beehai dinéʼiʼ [[Naałání]] daʼbiłjiizhgoʼ halgai hóteeldę́ę́ chʼiʼdaʼhazná, adóó éí [[dził]] yiidahiiná Yootó Hahoodzojiʼ ([[Kiisʼáanii]] bikéyah bitsį́į́hgoʼ dził naazniilígíí yiidaʼhiiná). Naałání kéyah yééʼadiʼdaʼhoosnį́į́hgoʼ biniiná, Beehai dinéʼiʼ chʼiʼ biʼiiljiizh (kéyah bikʼiʼ daʼijiʼ néézhchʼą́ą́ʼ). T'áá kwee'é' na'halzhiishgo' Naałání diné'i' t'áá yéígo' adéída'hóldzííłgo' bikéyahdę́ę́ 'ą́ą́h déískai, íidą́ą́ Naałání diné bikéyah ''Comancheria'' woolyégo' woojí'. Naaná [[Nóódaʼí]] ałdó łáhdę́ę́goʼ daʼałjiizhgoʼ kéyah haʼtsą́ą́h nidei diʼą́ą́h; tʼáá doo biʼ dazlį́į́h. Íidą́ą́ tʼáá akweeʼéʼ naʼhalzhiishgoʼ Beehai dinéʼiʼ bikʼíʼjįʼ yéígoʼ anaaʼ hóslį́į́h, adóó akwiigoʼ shį́į́h Beehai dinéʼiʼ nidaztsééd; díí éí Naałání adaʼtʼį́ʼ. Adóó éí Beehai dinéʼiʼ dóó Kiisʼáanii chidaʼhólį́į́hgoʼ kédaʼhatʼį́ʼ. Naaná dį́į́goʼ tooh daʼnilį́į́hiʼniʼígíí éí beeʼhodzoʼgoʼ daʼyóóʼį́į́ʼ. Díí éí [[Tooh Áákinsoo]], [[Tooh Deetéél Bikéyah]], [[Tooh Baʼáadii]], adóó [[Tooh Pecos]] woolyéʼígíí <ref>Spanish Relations with the Apache Nations east of the Rio Grande, Jeffrey D. Carlisle, B.S., M.A., University of North Texas, May 2001, page 5. Woozhchʼiid 21, 2011.</ref>