Apostazja

Apostazja (od gr. apo - od, stasis - postawa, pozycja; odstąpienie, bunt) – odejście od wiary; w pierwotnym znaczeniu – całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej. Obok herezji i schizmy należy do podstawowych przyczyn rozłamów jedności Kościoła.

Termin został również adaptowany do ogólnych pojęć religioznawczych oraz wykorzystywany przez religie i wyznania niechrześcijańskie.

Apostazja w Kościele katolickim

Forma

Współcześnie apostazja rozumiana jest jako świadome, dobrowolne i publiczne wyrzeczenie się przynależności do Kościoła.

Skutki apostazji mogą również zostać wywołane niekoniecznie z inicjatywy zainteresowanego, lecz na podstawie świadectwa świadków, którzy potwierdzają taką decyzję i wolę apostaty.

Apostazja w Polsce

Konferencja Episkopatu Polski 29 września 2008 ustaliła zasady dotyczące skuteczności prawnej (w znaczeniu prawa kościelnego) aktu apostazji. W myśl tych zasad apostazja dokonywana na terenie diecezji polskich dla swej skuteczności musi być złożona w formie własnoręcznego oświadczenia złożonego na ręce proboszcza miejsca zamieszkania w obecności dwóch pełnoletnich świadków. Do wniosku należy także dołączyć akt chrztu. Odstępca musi być osobą pełnoletnią (w innych krajach nie ma takiego wymogu - np. w Niemczech i Austrii samodzielna apostazja jest możliwa od 14. roku życia). Proboszcz jest zobowiązany do poświadczenia przyjęcia aktu apostazji własnoręcznym podpisem i pieczęcią parafialną oraz przesłania aktu do swojej kurii diecezjalnej. Kuria poleca proboszczowi parafii chrztu odstępcy dokonanie stosownego wpisu do parafialnej księgi ochrzczonych. Jeżeli odstępca przyjął chrzest w parafii, która należy do innej diecezji, wówczas kuria diecezjalna przesyła informację o wystąpieniu z Kościoła do kurii diecezji chrztu odstępcy.

Informacja o wystąpieniu z Kościoła powinna zostać trwale umieszczona w księdze ochrzczonych, zwykle na marginesie aktu chrztu odstępcy. Jedynym dokumentem potwierdzającym apostazję jest wypis aktu chrztu z odpowiednią adnotacją, poświadczającą apostazję.

Krytyka polskiej procedury

Wprowadzenie powyższej procedury przez biskupów KEP spowodowało niezadowolenie i krytykę ze strony polskich środowisk wolnomyślicielskich, m.in. ze względu na fakt, że wskazówki Kurii Rzymskiej nie przewidują aż tylu proceduralnych formalności. Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów uznało, że wymóg obecności dwóch świadków mocno utrudnia procedurę apostazji. Stowarzyszenie wystosowało pismo do rzecznika praw obywatelskich, w którym zwraca uwagę, że w wymaganym przez Episkopat kształcie procedura wystąpienia z Kościoła narusza konstytucyjne prawo obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do wolności religijnej:

Angażowanie w sprawy światopoglądowe osób trzecich czy uzasadnianie innej osobie swoich przekonań religijnych jest w naszym mniemaniu niedopuszczalne w państwie prawa. Jest również niewymagane w innych krajach.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

W odpowiedzi na postawione zarzuty, w liście z 14 listopada 2008 Biuro RPO przypomniało Polskiemu Stowarzyszeniu Racjonalistów o swoich celach konstytucyjnych, a także, że:

(...) żaden organ państwowy nie ma podstaw prawnych do ingerowania w wewnętrzne sprawy kościołow i związków wyznaniowych.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Konsekwencje

W przypadku apostazji nie można mówić o nakładaniu ekskomuniki, ponieważ apostazja sama w sobie jest zerwaniem komunii (łączności) z Kościołem i ekskomunika następuje na mocy samego prawa kanonicznego. Apostazję można więc traktować jak ekskomunikę na własne życzenie. Z tego powodu na apostatę nie nakłada się kar kościelnych, ponieważ prawo kanoniczne obowiązuje tylko członków Kościoła.

Apostata sam pozbawia się łączności z Kościołem, więc nie może oczekiwać życia sakramentalnego, kościelnych urzędów, godności, przywilejów itp.

Konsekwencją kanoniczną jest również stosowna adnotacja w księgach parafialnych.

Powrót do Kościoła

Ponieważ apostazja ma formę publiczną, przywrócenie stanu poprzedniego należy do gestii ordynariusza diecezji, który określa ewentualne kary i formy pokutne. W wyjątkowych sytuacjach prawo to przysługuje każdemu biskupowi w akcie spowiedzi.

Apostazja u Świadków Jehowy

Apostata u Świadków Jehowy jest identycznie traktowany jak osoba, którą wykluczono ze społeczności, a różnica dotyczy jedynie nazwy wskazującej czy dotychczasowy świadek odłączył się od organizacji sam czy też został wykluczony przez starszych zboru.

Apostazja w Islamie

W Islamie osoba dopuszczająca się apostazji określana jest jako murtadd.

Zobacz też

• Julian Apostata
• Tomasz Węcławski (Tomasz Polak)

Bibliografia

• Codex Iuris canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus, Kodeks prawa kanonicznego.Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu. tekst dwujęzyczny, Edward Sztafrowski (tłumaczenie) i komisja naukowa pod redakcją Kazimierza Dynarskiego. Poznań: Pallottinum, 1984.brak strony w książce
• 345. Zebranie Plenarne KEP: Zasady postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła. 29 września 2008. [dostęp 19 kwietnia 2009]. (pol.).kzły zapis daty dostępu

Linki zewnętrzne

• Serwis poświęcony tematyce apostazji w Polsce
• Przemysław Piela – Apostazja – namiastka wolności (o Polakach występujących z Kościoła), Ateista.pl
• Joanna Podgórska – Wyznanie niewiary, Polityka (11.02.2008)
• Magda Działoszyńska - Owieczka odchodzi, Gazeta Wyborcza, (dodatek Duży Format, 2009-12-11)