Podpis elektroniczny (prawo)

Podpis elektroniczny – w szerokim znaczeniu zbiór środków technicznych, organizacyjnych oraz prawnych, które zapewniają autentyczność oraz skutki prawne dokumentów elektronicznych. Od strony technicznej podpis elektroniczny jest realizowany za pomocą mechanizmów podpisu cyfrowego.

Unia Europejska

Pojęcie podpisu elektronicznego zostało w UE wprowadzone uchyloną Dyrektywą o Wspólnotowej Infrastrukturze Podpisów Elektronicznych (1999/93/EC). Wyróżniała ona trzy rodzaje podpisu elektronicznego o stopniowo rosnącym poziomie wiarygodności:

• Podpis elektroniczny – czyli deklaracja tożsamości autora, złożona w postaci elektronicznej pod dokumentem, na przykład imię i nazwisko, faksymile podpisu itd.
• Zaawansowany podpis elektroniczny – czyli podpis, który dzięki zastosowaniu odpowiednich środków technicznych jest jednoznacznie związany z dokumentem oraz autorem i trudny do sfałszowania. Do kategorii tej można zaliczyć większość powszechnie stosowanych systemów podpisu cyfrowego (PGP, S/MIME).
• Kwalifikowany podpis elektroniczny – szczególna forma podpisu zaawansowanego, która spełnia szczególne wymagania techniczne i organizacyjne. W praktyce oznacza to konieczność korzystania z certyfikatu kwalifikowanego wystawionego przez kwalifikowany urząd certyfikacji oraz klucza prywatnego przechowywanego na karcie kryptograficznej.

Od 1 lipca 2016 r. Dyrektywa 1999/93/WE została zastąpiona Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym (eIDAS). Nowa regulacja wprowadza jednolite w całej Unii Europejskiej podejście do świadczenia usług zaufania, których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa transakcji elektronicznych realizowanych w Internecie. Rozporządzenie wprowadza także powszechnie rozpoznawalne mechanizmy identyfikacji elektronicznej (eID), umożliwiające jednoznaczną weryfikację tożsamości użytkowników usług online. Oprócz podpisów elektronicznych i znakowania czasem wprowadza także pieczęci elektroniczne, doręczenia elektroniczne, zabezpieczenia stron WWW oraz usługi walidacji i konserwacji pieczęci i podpisów elektronicznych. Definicje podpisu elektronicznego i kwalifikowanego podpisu elektronicznego zawarte w Rozporządzeniu eIDAS obowiązuje bezpośrednio na terytorium Polski.

Prawo polskie

Pojęcie podpisu elektronicznego wprowadzone zostało w uchylonej z dniem 7 października 2016 r. ustawie z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 262, z późn. zm). Zgodnie z art. 3 pkt. 1 tej ustawy podpis elektroniczny stanowiły dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Od 7 października 2016 obowiązuje ustawa z 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz.U. z 2024 r. poz. 422). Podmioty upoważnione do wystawiania i odnawiania e-podpisów są wpisane do rejestru dostawców usług zaufania Ministerstwa Cyfryzacji prowadzonego przez Narodowe Centrum Certyfikacji.

Dokument opatrzony podpisem elektronicznym może być – przy spełnieniu dodatkowych przesłanek – równoważny pod względem skutków prawnych dokumentowi opatrzonemu podpisem własnoręcznym. Do 7 października 2016 r. podpis elektroniczny mógł być uznany za równoważny podpisowi własnoręcznemu, jeśli spełniał warunki umożliwiające uznanie go za podpis elektroniczny bezpieczny. Zgodnie z poprzednio obowiązującą ustawą bezpieczny podpis elektroniczny to podpis elektroniczny, który:

• jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,
• jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,
• jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.

Aktualnie obowiązujące przepisy wskazanego Rozporządzenia w art. 25 ust. 1 stanowią, że podpisowi elektronicznemu nie można odmówić skutku prawnego ani dopuszczalności jako dowodu w postępowaniu sądowym wyłącznie z tego powodu, że podpis ten ma postać elektroniczną lub że nie spełnia wymogów dla kwalifikowanych podpisów elektronicznych. Art. 25 ust. 2 z kolei stwierdza, że kwalifikowany podpis elektroniczny ma skutek prawny równoważny podpisowi własnoręcznemu. Co więcej warto nadmienić, że kwalifikowany podpis elektroniczny oparty na kwalifikowanym certyfikacie wydanym w jednym państwie członkowskim jest uznawany za kwalifikowany podpis elektroniczny we wszystkich pozostałych państwach członkowskich.

Skutki prawne związane ze złożeniem oświadczenia woli w formie elektronicznej opatrzonego kwalifikowanym podpisie elektronicznym określa art. 78¹ § 2 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.

Odmienne kwestia ta przedstawia się w zakresie przepisów obowiązujących w postępowaniu karnym czy postępowaniu w sprawach o wykroczenia. SN 23 marca 2009 r. przyjął, że nie wywołuje skutku procesowego w postaci wniesienia środka odwoławczego oświadczenie procesowe strony przesłane w formie dokumentu elektronicznego, ponieważ zarówno w procedurze wykroczeniowej, jak i w procedurze karnej taka forma czynności procesowej nie jest przewidziana. Orzeczenie to mimo zmiany stanu prawnego nie straciło na aktualności.

Bibliografia

• RobertR. Podpłoński RobertR., PiotrP. Popis PiotrP., Podpis elektroniczny, Warszawa: Difin, 2004, ISBN 83-7251-444-5, OCLC 749392133 .brak strony (książka)

Linki zewnętrzne

• Profil Zaufany ePUAP. Bezpłatny „podpis elektroniczny” w administracji publicznej

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.